عقيقه نمودن

قرباني كردن گوسفند يا گاو يا شتر به عنوان "عقيقه" براي كساني كه قدرت مالي دارند مستحبي است كه درباره آن بسيار سفارش شده است؛ و اين كار در حفظ سلامت و بقاي فرزند نقش بسزايي دارد، بلكه ظاهر بعضي از روايات و فتاواي علما آن است كه اين عمل واجب مي‎باشد؛ و بر كسي كه تنگدست و فقير است مستحب است وقتي قدرت مالي پيدا كرد آن را انجام دهد.

نقل شده است كه حضرت ابوطالب علیه السلام در روز هفتم ولادت حضرت محمد صَلَّی الله علیه و آله و سَلَّم براي او عقيقه نمود و بستگان را براي خوردن غذا دعوت كرد، آنها گفتند: اين ميهماني و دعوت چيست ؟ گفت : عقيقه است، به او گفتند براي چه نام اين نوزاد را "احمد" گذاشته اي ؟ گفت : به خاطر تمجيد و ستايش اهل آسمان و زمين از او .

پيامبراكرم صَلَّی الله علیه و آله و سَلَّم نيز در روز هفتم ولادت امام حسن و امام حسين علیهما السلام براي هر كدام دو قوچ سياه و سفيد عقيقه نمود و يك ران آن را همراه با يك دينار پول براي قابله فرستاد.

نکات قابل توجه

هنگام قرباني نمودن حيوان مستحب است براي سلامتي نوزاد دعا شود؛

بِسْمِ اللَّهِ عَقِيقَةٌ  عَنِ الْ.. (اسم نوزاد)

 يا قَوْمِ إِنِّي بَرِي‏ءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ‏ إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ حَنِيفاً مُسْلِماً وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ‏ إِنَّ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيايَ وَ مَماتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ لا شَرِيكَ لَهُ وَ بِذلِكَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ- اللَّهُمَّ مِنْكَ وَ لَكَ بِسْمِ اللَّهِ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ تَقَبَّلْ مِنْ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ  (نام نوزاد را ببريد)  اللَّهُمَّ لَحْمُهَا بِلَحْمِهِ وَ دَمُهَا بِدَمِهِ وَ عَظْمُهَا بِعَظْمِهِ وَ شَعْرُهَا بِشَعْرِهِ وَ جِلْدُهَا بِجِلْدِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهَا وِقَاءً لِفُلَانِ بْنِ فُلَانٍ. نام نوزاد را ببريد و حيوان را ذبح كنيد.

بايد توجه داشت ماليدن خون قرباني به سر نوزاد جايز نيست و اين كار در روايت از كارهاي جاهليت شمرده شده است .

اگر عقيقه از روز هفتم تأخير افتد ساقط نمي شود; بلكه اگر عقيقه را تا وقت بلوغ كودك تأخير اندازند مستحب است خود او هر گاه توان داشته باشد عقيقه كند; بلكه اگر شك داشته باشد كه براي او عقيقه كرده اند يا نه باز هم مستحب است عقيقه نمايد; هر چند سن او زياد باشد.

بهتر است عقيقه را به طور ساده و با آب و نمك بپزند و حداقل ده نفر از مؤمنان را براي خوردن آن دعوت كنند تا از آن بخورند و براي نوزاد دعا كنند.

مي‎توان گوشت عقيقه را بين مؤمنان تقسيم كرد و از آنها خواست تا براي نوزاد دعا كنند؛ و مستحب است در هنگام تقسيم كردن گوشت استخوانهاي عقيقه را نشكنند.

مستحب است يك ربع گوشت حيواني كه عقيقه شده براي قابله فرستاده شود.

حيواني كه براي عقيقه انتخاب مي‎شود بايد شتر يا گاو و يا گوسفند باشد. و بهتر است شرايط قرباني در آن رعايت شود، يعني حيوان سالم و بدون عيب باشد، و "شتر" حداقل پنج ساله و "گاو" دو ساله و "بز" بنابر احتياط دو ساله و "ميش" يك ساله باشد. ولي رعايت اين شرايط لازم نيست ؛ بلكه چنانچه حيوان چاق و پرگوشت باشد كفايت مي‎كند.

عقيقه در نوزاد پسر و دختر فرقي نمي كند؛ولي بهتر است عقيقه براي پسر حيوان نر، و براي دختر حيوان ماده باشد.

براي پدر و مادر نوزاد و عائله پدر مكروه است از عقيقه نوزادشان بخورند؛ و اين كراهت براي مادر نوزاد بيشتر است .

اگر به جاي كشتن عقيقه پول آن را به فقرا بدهند كفايت نمي كند؛ ولي اگر پول آن را به فرد يا مؤسسه خيريه اي بدهند تا از آن پول عقيقه اي تهيه كرده و آن را قرباني كرده و بين فقرا تقسيم نمايند كافي است .

استحباب دفن كردن استخوانهاى عقيقه و بعضى از كارهايى كه در بعضى جاها مرسوم و معروف است، ثابت نشده و مدركى ندارد.

كسي كه مي‎خواهد در عيد قربان قرباني كند اگر نيت عقيقه نيز بنمايد كفايت مي‎كند.

منابع :

[1] وسائل الشيعة، أَبْوَابُ أَحْكَامِ الْأَوْلَاد باب 48و46و 38و36.

[2] حلیة المتقین  : باب چهارم ، فصل نهم: در عقيقه كردن و سر تراشيدن و آداب هر يك‏.

[3]جامع عباسى و تكميل آن (محشى، ط - جديد)، باب نکاح ، مطلب سوم ،خاتمه، فصل چهارم.

 [4]معارف و احكام بانوان مرحوم آیت ا..  منتظری - ناصر مکاریان ؛ فصل بیستم ، آداب و احكام پس از ولادت .

[5]جامع المسائل  مرحوم آیت ا.. فاضل لنکرانی؛ ج‌2، ص: 388.